Tạo đờm: nguyên nhân và cơ chế hình thành

Chất/dịch nhầy được tiết ra từ phổi, phế quản và khí quản qua miệng.

Nguyên nhân

COPD.

Viêm phổi.

Lao.

Giãn phế quản.

U ác tính.

Xơ hóa nang.

Hen suyễn.

Cơ chế

Dịch nhầy được sản sinh ra từ các tuyến bên trong cây khí phế quản. Các chất kích thích như khói thuốc lá hoặc tình trạng viêm làm tăng sản xuất chất nhầy. Quá trình viêm và sự kích thích từ nhiều nguyên nhân có thể kích thích phản xạ ho (‘Cough reflex’) (xem trong chương này) để khạc đờm.

Ý nghĩa

Là một dấu chứng không rõ ràng nếu xuất hiện đơn độc từ những dấu chứng khác, triệu chứng hoặc bệnh sử. Tuy nhiên, sự thay đổi gần đây của màu hoặc lượng của đờm nên được khám tỉ mỉ. Nghiên cứu đã cho thấy:

Mẫu nuôi cấy đàm có giá trị hạn chế trong COPD trừ khi nhiễm trùng không đáp ứng với kháng sinh.

Ở bệnh nhân COPD, đờm (mủ) màu xanh cho thấy tải lượng vi khuẩn cao, với độ nhạy 94.4% và độ đặc hiệu 77%, điều này hữu ích trong việc xác định bệnh nhân có cần dùng kháng sinh không.

Ở bệnh nhân bị đờm trắng/kem hoặc đàm trong, số lượng vi khuẩn thấp và các xét nghiệm bổ sung khác không được đảm bảo.

Trong phác đồ COPD ở Úc, sự tăng lượng và/hoặc thay đổi màu sắc của đờm được sử dụng như là một dấu hiệu cho một đợt cấp của COPD.

Có tranh cãi về giá trị của đờm và nhuộm Gram và nuôi cấy đờm trong viêm phổi mắc phải ở cộng đồng (CAP). Một nghiên cứu gần đây cho thấy nhuộm Gram đờm là test chẩn đoán đáng tin cậy trong việc chẩn đoán bệnh nguyên của CAP do vi khuẩn, điều này giúp ích trong việc lựa chọn liệu pháp kháng sinh ban đầu phù hợp. Tuy nhiên, cần có chi phí để thực hiện test và, người ta cho rằng hầu hết CAP đều gây ra bởi Streptococcal pneumonia, cần thận trọng trong việc điều trị theo kinh nghiệm và kiểm tra các nguy cơ cao hoặc các trường hợp khó điều trị.

Trong vùng dịch tễ bệnh lao (TB), lấy đờm là một bước quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh lao. Giá trị chẩn đoán của đờm ‘mảu rỉ sắt’ trong bệnh lao thì không rõ ràng. Cần thiết soi đờm dưới kính hiển vi.