Giải phẫu: Thần kinh mặt (Dây VII)

 
Dây thần kinh số VII: Là dây thần kinh hỗn hợp vận động các cơ bám da mặt, cảm giác vị giác 2/3 trước lưỡi, vận động tiết dịch tuyến lệ, các tuyến niêm mạc mũi. vòm miệng và các tuyến nước bọt dưới hàm, dưới lưỡi.
1. Nguyên uỷ:
1)      Nguyên uỷ thực:
–          vận động: Nhân thần kinh mặt ở cầu não. Các sợi từ nhân đi tới các cơ bám da mặt và một số cơ khác.
–          Cảm giác: nơ ron ở hạch gối. Các sợi gai đi tới 2/3 trước lưỡi theo đường thừng nhĩ và nhánh lưỡi thần kinh hàm dưới. Các sợi trục từ thân nơ ron đi vào dừng ở 1/3 trên nhân đơn độc. Các sợi trục chạy vào tạo nên thần kinh trung gian tận cùng ở trên nhân đơn độc cầu não.
–          Tự chủ: có 2 nhân:
+ Nhân lệ tỵ: Nằm ở cầu não, các sợi trước hạch đi ra, rời khỏi thần kinh mặt ở hạch gối rồi đi tới hạch chân bướm khẩu cái qua đường thần kinh đá lớn. Sợi sau hạch đi tới tuyến lệ mượn đường các nhánh dây 5.
+ Nhân bọt trên: ở cầu não, sợi trước hạch đi ra theo đường thần kinh mặt rồi đi tới hạch dưới hàm, dưới lưỡi qua đường thừng nhĩ và thần kinh lưỡi tới … Sợi sau hạch đi tới tuyến nước bọt dưới hàm dưới lưỡi.
2) Nguyên uỷ hư: thoát ra ở rãnh hành cầu, ngoài dây 6, trong dây 8.
2. Đường đi và liên quan: thần kinh mặt chạy theo 3 đoạn: đoạn trong sọ, đoạn trong xương đá, đoạn ngoài sọ:
1)      đoạn trong sọ: Đi từ rãnh hành cầu tới lỗ ống tai trong, qua khoang dưới nhện của hố sọ sau. đoạn này liên quan với thần kinh VIII đám rối mê đạo.
2)      Đoạn đá chia 2 phần: Phần đi trong ống tai trong và phần đi qua ống thần kinh mặt.
–          Phần đi qua ống tai trong: Các sợi của thần kinh tiền đình ốc tai nằm ở dưới cùng (đáy ống), các sợi vận động dây mặt nằm trên cùng, các sợi cảm giác và tự chủ nằm ở giữa tạo thành thần kinh trung gian.
–          Phần đi trong ống thần kinh mặt: Gồm 3 đoạn: đoạn mê đạo, đoạn nhĩ và đoạn chũm.
+ Đoạn mê đạo: đi giữa ốc tai ở trước và tiền đình ở sau, thẳng góc với trục xương đá và các sợi của thần kinh mặt vẫn sắp xếp theo thứ tự như đoạn đi trong ống tai trong.
+ Đoạn nhĩ: ống thần kinh mặt hướng ra sau và đi trong thành xương ngăn cách tiền đình và hòm nhĩ. Đoạn này nằm song song với trục xương đá và tạo với đoạn mê đạo gối thần kinh mặt, gối này được gọi là gối ngoài để phân biệt với gối trong nơi dây thần kinh mặt vòng quanh nhân dây VI. Tại gối thần kinh mặt có hạch gối. ống thần kinh mặt lồi vào hòm nhĩ tạo nên lồi ống thần kinh mặt.
+ Đoạn chũm: ống thần kinh mặt hướng xuống dưới và ra ngoài chạy qua thành xương ngăn cách hang chũm và hòm nhĩ và thoát ra khỏi xương đá ở lỗ châm chũm. Đoạn đầu của đoạn chũm gấp góc với đoạn nhĩ và nằm ngay dưới đường vào hang.
3)      Đoạn ngoài sọ: Dây thần kinh mặt chạy ra trước bắt chéo mặt ngoài mỏm châm rồi chui vào trong tuyến mang tai. ở trong tuyến dây thần kinh mặt chia các nhánh tận. các nhánh này nối với nhau tạo thành đám rối trước khi rời tuyến đến các vùng của đầu mặt. Trong tuyến mang tai thần kinh mặt và các nhánh nằm ở nông nhất, sâu hơn là tĩnh mạch sau hàm dưới, sâu nhất là tĩnh mạch động mạch cảnh ngoài.
– Sơ đồ thần kinh mặt ( hình vẽ )